Dwang

Voor de cliënt heeft gedwongen zorg zeer grote impact omdat de keuzevrijheid op dat moment wordt beperkt. Het is een uiterst middel en kan alleen met de grootst mogelijke zorgvuldigheid worden uitgevoerd. Psychologen kunnen een belangrijke rol spelen en gedwongen zorg door vroegtijdige signalering waar mogelijk voorkomen. Gedwongen zorg is een thema dat met uiterste zorg geregeld moet worden, ter bescherming van de cliënt én de hulpverlener. Hoe maakt het NIP zich hier precies sterk voor, wat kunt u doen als psycholoog en wat is ons standpunt?

  • Heeft u vragen over verplichte zorg? Vul het contactformulier in. Of neem contact op met het Informatiecentrum via 030 – 820 15 00.
 

Wet zorg en dwang

Op 1 januari 2020 treedt de Wet zorg en dwang (Wzd) in werking. Het NIP is in de voorbereiding zowel voor als achter de schermen druk bezig om de belangen van cliënten en psychologen te behartigen. In het themadossier Wet zorg en dwang vindt u de laatste stand van zaken.

Het NIP ontwikkelt (samen met andere partijen in de zorg, zoals Actiz, VGN, Verenso en de NVAVG) in 2019 verschillende producten om zorgprofessionals te ondersteunen bij hun werk, zoals bijvoorbeeld: een handreiking over onvrijwillige zorg en een app met daarin alle stappen uit het zorgplan (zie ook: Wet zorg en dwang: hoe ondersteunt het NIP psychologen? – 11 december 2018).

Wat is verplichte zorg?

  • Bij de cliënt is vaak sprake van een psychische stoornis.
  • Het gedrag als gevolg van die stoornis leidt tot aanzienlijk risico op ernstige schade voor de cliënt of voor anderen.
    Volgens de wet is dit; levensgevaar, lichamelijk letsel, psychische, materiele of financiële schade, een verstoorde ontwikkeling naar volwassenheid of maatschappelijke teloorgang.
  • Dit risico alleen kan worden afgewend door het verlenen van verplichte zorg.

Wat doet het NIP?

Het NIP is als belangenbehartiger van de psycholoog actief betrokken bij diverse beleidsontwikkelingen rond het onderwerp dwang. De inzet is om de rol van de psycholoog goed over het voetlicht te brengen en waar mogelijk in wet en regelgeving te borgen.

Het NIP werkt mee aan de ontwikkeling van kwaliteitsinstrumenten waarin gedwongen zorg geregeld wordt. Leden van het NIP ontwikkelen als afgevaardigde mede de multi-disciplinaire richtlijn dwang en drang en de generieke module dwang en drang.

Rondom het toepassen van dwang in de psychogeriatrie is in 2014 een verzoek tot ontwikkeling van een generieke module Dwang voor mensen met een psychogeriatrische achtergrond en bij verstandelijke beperkten ingediend bij het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling ggz. Deze aanvraag is vooralsnog afgewezen. We zoeken naar nieuwe kansen.   

Standpunt NIP

Het NIP is positief over het voornemen om ook gedragswetenschapper als Wet zorg en dwang-functionaris te laten optreden. Onvrijwillige zorg kan namelijk ook op niet-medische gronden worden ingezet. Gedragsdeskundigen zijn in dan bij uitstek in staat om de juiste afwegingen te maken over de inzet van (on)gedwongen zorg.  Lees verder

Wetgeving: van één naar drie wetten

De wet Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) is opgevolgd door drie nieuwe wetten:

  • De wet Verplichte GGz (WVGGZ) voor psychiatrische cliënten.
  • De Wet Zorg en Dwang voor mensen met een verstandelijke beperking en psychogeriatrische patiënten.
  • De wet forensische zorg (wfz) voor mensen in het forensische circuit.

De wetten hangen met elkaar samen en zijn op elkaar afgestemd. De wetgeving is niet alleen gericht op gedwongen opname en klassieke vrijheidsbeperkingen, zoals fixatie en separatie, maar ook op andere vormen van verplichte zorg, zoals verzorging, bescherming, extramurale begeleiding en therapeutische maatregelen. Verplichte zorg kan een combinatie zijn van zorg, begeleiding en beveiliging. Verplichte zorg kan ook buiten de instelling worden toegepast. De normen daarvoor zijn in 2015/16 ontwikkeld.

Tussenrapportage aanjaagteam verwarde personen biedt bouwstenen voor oplossingen

Een Aanjaagteam onder leiding van Liesbeth Spies heeft een rapport opgesteld om oplossingen voor problemen die ontstaan rond verwarde personen te inventariseren. Het rapport is aan de Tweede Kamer aangeboden onder de titel ‘Samen doorpakken: op weg naar een meer persoonsgerichte aanpak voor en met mensen met verward gedrag’.

Toetsingskader terugdringen separeren en afzonderen definitief voor GGz instellingen en algemene ziekenhuizen (afdeling psychiatrie)

Verschillende partijen, waaronder het NIP, hebben meegewerkt aan de ontwikkeling van een Toetsingskader terugdringen separeren en afzonderen. Daarin worden minimumnormen geformuleerd voor het terugdringen van dwangtoepassingen. Sleutelwoorden zijn preventie en een cliëntgerichte cultuur waarbij gewerkt wordt volgens de herstelgerichte behandelvisie. Als norm wordt gesteld dat bij separatie langer dan een week er consultatie wordt ingeroepen van een onafhankelijke psychiater.

Actueel

  1. Het NIP participeert in de stuurgroep generieke module dwang en drang in de ggz
  2. Het Ministerie van VWS consulteerde het NIP over de tweede nota van wijziging bij het voorstel van de Wet Verplichte GGG (2015)
  3. Het NIP heeft meegewerkt aan de multi-disciplinaire richtlijn Dwang in de ggz
  4. De Inspectie voor de Gezondheidszorg consulteerde het NIP over het toetsingskader terugdringen separeren
  5. Inzet voor goede zorg dementerenden en mensen met een verstandelijke beperking
  6. Overlegtafel terugdringen dwang.
  7. Inzet voor kwaliteit gehandicaptenzorg
  8. Richtlijnen Jeugdhulp

Meer weten over deze punten?

Crisiskaart

Voor ambulante cliënten in de ggz met kans op terugval en psychische crisis is de crisiskaart een goed hulpmiddel om de eigen regie te vergroten en opnames te voorkómen. Het bevordert een veilige leefomgeving voor de cliënt en zijn omgeving, veilige zorg en een veilig gevoel voor de cliënt zelf.

Een crisiskaart is een meerzijdige overeenkomst tussen de kaarthouder en de voor hem belangrijke personen die een rol spelen in de gemaakte afspraken: behandelaar, (wettelijk) vertegenwoordiger, partner, vriend(in), buur etc.. Een crisisplan wordt ondertekend door al deze partijen. De partijen verbinden zich aan de afspraken. Een crisisplan is onderdeel van het behandelplan en geldt als behandelplan tijdens een crisis. Een crisisplan valt onder de WGBO. Een crisisplan is een schriftelijke wilsverklaring. Als de kaarthouder niet in zorg is (een crisisplan is niet ondertekend door een behandelaar), valt een crisisplan niet onder de WGBO, maar is het wel een wilsverklaring. ‘Zelfbinding’ via een crisisplan heeft niet dezelfde waarde als een officiële zelfbindingsmachtiging. Kaarthouders kunnen wel vormen van zelfbinding in hun crisisplan opnemen.

Het NIP heeft meegewerkt aan het ontwikkelen van een crisiskaart, samen met het LPGGZ, de NVvP en GGz Nederland. De crisiskaart is uiteindelijk niet door het NIP geaccordeerd. In een persbericht zei het NIP hierover:

“Het landelijk platform ggz presenteert ‘De Crisiskaart’ voor mensen die al eens een psychische crisis hebben doorgemaakt of die een risico lopen in een crisis te raken. Het instrument van een crisiskaart, waarbij beschreven wordt hoe de cliënt wil dat er gehandeld wordt in geval van crisis, acht het NIP van groot belang.

In het ontwerp omvat de crisiskaart altijd een onderliggend crisisplan en worden kaart en plan altijd door een ervaringsdeskundige getoetst. Voor het NIP is belangrijk dat bij zelfmanagement cliënten zelf een keuze kunnen maken voor de vorm van crisiskaart die zij voor henzelf wenselijk achten. Zelfmanagement betekent voor het NIP ook dat cliënten zelf kunnen kiezen of zij hun crisiskaart al dan niet door een onafhankelijk ervaringsdeskundige laten toetsen. Deze toetsing kan een cliënt niet worden opgelegd.” 

Wat kunt u als psycholoog betekenen bij (het voorkomen van) de toepassing van dwang?

De expertise van psychologen zit onder meer in het observeren en analyseren van gedrag. De signalen die voorafgaan aan gedrag dat (dreigende) schade berokkent aan de cliënt of zijn omgeving zijn soms subtiel. Een psycholoog kan deze verhelderen, en bespreekbaar maken. Vervolgens kunnen psychologen handelingsalternatieven aanreiken voor de cliënt zelf of voor zijn omgeving. Doel is escalatie gedwongen zorg te voorkomen. 

Links